Dysleksja rozwojowa to specyficzne trudności w uczeniu się występujące u dzieci o prawidłowym rozwoju intelektualnym. Spowodowane są one zaburzeniami niektórych funkcji poznawczych, motorycznych i ich integracji, uwarunkowanymi nieprawidłowym funkcjonowaniem układu nerwowego. W Polsce problem ten dotyczy ok. 10 % dzieci.
Dysleksja rozwojowa obejmuje kilka rodzajów zaburzeń:
- dysleksja – specyficzne trudności w czytaniu,
- dysortografia – specyficzne trudności w opanowaniu poprawnej pisowni,
- dysgrafia – niski poziom graficzny pisma,
- dyskalkulia – specyficzne trudności w uczeniu się matematyki.
Dysleksję rozwojową diagnozujemy w starszym wieku szkolnym, natomiast w wieku przedszkolnym i młodszym szkolnym możemy mówić o ryzyku dyslekcji.
Uczniowie, u których występuje ryzyko dysleksji, doświadczają w edukacji szkolnej, ale też i w codziennym życiu, wielu trudności. Dotyczą one prawie wszystkich sfer funkcjonowania. Trudności te często także mają wpływ na relacje i role ucznia w grupie, np. powodują, że uczniowie doświadczając różnorodnych niepowodzeń, mogą stać się bardziej wycofani, nieśmiali, niechętnie podejmują się nowych wyzwań. W związku z tym bardzo ważnym aspektem, na który nauczyciele i rodzice powinni zwrócić uwagę, jest dbanie o dobrą atmosferę w klasie i w domu, sprzyjającą wspieraniu ucznia w radzeniu sobie z trudnościami[1].
Zdarza się, że zdolni dyslektycy (jednym z nich był Hans Christian Andersen) spotykają się z zupełnym brakiem zrozumienia ze strony nauczyciela. To z kolei bardzo demotywuje uczniów. Niska samoocena i brak wiary we własne możliwości owocują również stosowaniem różnorodnych obronnych taktyk autoprezentacji :
- Samoutrudnianie czyli angażowanie się w działania, które obniżają szansę sukcesu, przy jednoczesnym zwolnieniu się z odpowiedzialności za porażkę (np. nieprzygotowanie się do testu, wybór bardzo trudnego zadania uniemożliwiającego odniesienie sukcesu).
- Suplikacja to prezentowanie własnej bezradności w nadziei uzyskania pomocy od innych.
- Zjawisko wyuczonej bezradności – dziecko z dysleksją doświadcza kolejnych niepowodzeń i uczy się, że nie warto pracować nad swoimi problemami, ponieważ to nie prowadzi do sukcesu[2].
Tylko postawa rozumiejącego i życzliwego nauczyciela, wierzącego w możliwości swego ucznia, motywuje go do nauki, przyczynia się do jego znacznych postępów i sukcesów.
Podstawową zasadą nauczania dyslektycznych uczniów jest indywidualizowanie wymagań, a najbardziej zalecaną metodą – stymulacja wielozmysłowa.
Ponieważ ci uczniowie potrzebują wielu regularnych powtórek, więc warto pamiętać o stosowaniu różnorodnych technik, które uatrakcyjnią zajęcia (gry, zabawy, zagadki, rebusy). Inne sposoby wspierania uczniów z trudnościami w uczeniu to :
– czytanie z ołówkiem, wykorzystywanie taśmy klejącej, wykorzystywanie różnych ćwiczeń, „łowienie ryb”, tablica interaktywna, kącik czytania, ciche czytanie, wykonanie przez dzieci liter alfabetu z różnych materiałów, mapy myśli, błyszczące karty literowo-obrazkowe, ćwiczenie „litery w wyobraźni”, wykorzystanie wszystkich zmysłów w nauczaniu, specjalny segregator, teczka, zamiast przepisywania pracy domowej z tablicy – karteczki z zapisaną pracą domową[3].
Pomocne będą także:
- Techniki pamięciowe.
- Technologie informacyjno-komunikacyjne.
- Gry i zabawy: Zonk, Magiczna tablica, Fiszki,
etykietowanie, memory, rzucanie piłką itp.
- Układanie zdania z pociętych wyrazów.
- Wykorzystanie suwaków do trenowania przyimków.
- Użycie kolorów do części zdania.
- Tworzenie rymujących się tekstów.
- Opanowanie pamięciowe piosenek.
Według K. M. Bogdanowicz podstawę udanej współpracy nauczyciela i ucznia z dysleksją stanowią poniższe postulaty :
- Nauczyciel powinien być wymagający. Brak oczekiwań ze strony nauczyciela prowadzi do niskiej motywacji uczniów, a w konsekwencji do braku osiągnięć. Im więcej się uczymy, tym jesteśmy w stanie więcej przyswoić (mózg działa jak mięsień).
- Warunkiem wymiernych efektów w nauczaniu jest pozytywne i optymistyczne nastawienie nauczyciela zarówno do swojej pracy, jak i do samych uczniów.
- Uczniów z dysleksją powinno się wspierać psychicznie, unikać porównywania do kolegów czy rodzeństwa.
- W miarę możliwości wyeliminować stres. Pozwolić uczniowi odnieść sukces na miarę jego możliwości (nawet kosztem realizacji materiału).
- Zachęcać uczniów do współpracy i pomocy koleżeńskiej.
[1]Ośrodek Rozwoju Edukacji, Jolanta Rafał-Łuniewska ,, Dostosowanie wymagań edukacyjnych dla ucznia ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się’’.
[2]K. M. Bogdanowicz, ,,Dysleksja a nauczanie języków obcych’’, Wydawnictwo Harmonia 2011.
[3]Ośrodek Rozwoju Edukacji, ,,Pomoc psychologiczno-pedagogiczna – działania nauczyciela wobec uczniów z ryzykiem dysleksji i ich rodziców’’ wg materiałów dr Agnieszki Olechowskiej.
Iwona Krzysztof – doradca metodyczny z języka polskiego
