W dniach 21-22 listopada 2024 roku odbyła się niezwykle ciekawa, dwudniowa konferencja online Inspirujemy do nauki i rozwoju, zorganizowana przez Uniwersytet Dzieci. W wydarzeniu wzięli udział nauczyciele, metodycy oraz pasjonaci edukacji, w tym pani metodyk z biologii pracująca w Powiatowym Centrum Edukacji w Brzesku.
Pierwszego dnia jednym z prelegentów była dr hab. Małgorzata Żytko, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, która poprowadziła wykład pt. Czy nauczyciel rzeczywiście powinien być autorytetem? Pani Małgorzata Żytko, specjalistka w dziedzinie biologii oraz metodyki nauczania, w swojej prelekcji skupiła się na roli nauczyciela we współczesnej edukacji. Zwróciła uwagę, że tradycyjny model nauczyciela jako autorytetu opartego na hierarchii i wiedzy ustępuje miejsca nowemu podejściu, w którym kluczowe staje się budowanie relacji opartych na wzajemnym szacunku i dialogu. Zgodnie z jej opinią, współczesny nauczyciel nie tylko przekazuje wiedzę, ale również pełni rolę mentora, doradcy i przewodnika, wspierając uczniów w ich rozwoju intelektualnym i emocjonalnym. W trakcie wykładu, pani profesor podkreśliła, że zmieniające się warunki pracy nauczyciela, takie jak szybki rozwój technologii, coraz bardziej zróżnicowane potrzeby uczniów oraz rosnące wymagania społeczne, stawiają przed nauczycielami nowe wyzwania. W związku z tym, oprócz doskonałej wiedzy merytorycznej, nauczyciele muszą posiadać także kompetencje miękkie, takie jak empatia, umiejętność komunikacji czy zarządzanie sobą. Autorytet nauczyciela, jak zauważyła dr hab. Żytko, nie jest już przywilejem, ale wynikiem codziennej pracy. Buduje się go poprzez:
● Relacje z uczniami i rodzicami oparte na zaufaniu i wzajemnym szacunku.
● Rozwój osobisty, który obejmuje nie tylko ciągłe doskonalenie swoich umiejętności i wiedzy, ale także otwartość na zmiany.
● Adaptację do zmieniającego się środowiska edukacyjnego, które wymaga elastyczności i innowacyjności w pracy nauczyciela.
Do głównych wyzwań, z którymi współczesny nauczyciel musi się mierzyć, należy zaliczyć:
● Zmieniające się oczekiwania społeczne wobec systemu edukacji, które wiążą się z rosnącymi wymaganiami dotyczącymi jakości kształcenia.
● Różnorodność uczniów, co wymaga dostosowania metod nauczania do indywidualnych potrzeb uczniów, uwzględniając ich różne style uczenia się oraz tempo przyswajania wiedzy.
● Rozwój technologii, który stawia przed nauczycielami obowiązek wykorzystywania nowoczesnych narzędzi i metod w procesie nauczania.
Pani profesor wskazała, że aby skutecznie sprostać tym wyzwaniom, nauczyciele muszą: dążyć do ciągłego rozwoju zawodowego, współpracować z innymi nauczycielami, rodzicami i uczniami w celu stworzenia wspólnej wizji edukacji, być otwartymi na zmiany i innowacje, które mogą przynieść korzyści uczniom i całemu środowisku edukacyjnemu.
Drugi wykład, który poprowadziła dr hab. Joanna Mytnik, prof. PG, nosił tytuł „Rola stopni w procesie uczenia się, czyli co szkodzi młodym ludziom: perspektywa
neuronaukowa”. Prelegentka przedstawiła szereg przekonujących argumentów przeciwko tradycyjnemu systemowi oceniania opartego na stopniach. Zauważyła, że system ten ma negatywny wpływ na motywację uczniów, ich zdrowie psychiczne oraz na jakość procesu nauczania. Wykład dr hab. Joanny Mytnik stanowi istotny głos w dyskusji o potrzebie reformy edukacji, prezentując wyniki badań neuronaukowych, które potwierdzają szkodliwość tradycyjnego systemu oceniania. Ponadto, prelegentka zaproponowała konkretne alternatywy.
Wśród głównych tez wykładu wyróżniały się następujące:
● Stopnie demotywują – zamiast motywować do nauki, często prowadzą do rywalizacji, lęku przed porażką i skupienia na wynikach, a nie na samym procesie uczenia się.
● Stopnie są subiektywne i nieprecyzyjne – oceny w postaci cyfr nie odzwierciedlają rzeczywistego poziomu wiedzy i umiejętności ucznia.
● System oceniania jest przestarzały – opiera się na modelu edukacji sprzed wielu lat, który nie odpowiada na potrzeby współczesnych uczniów.
● Stopnie przyczyniają się do stresu i obniżają samoocenę uczniów.
W odpowiedzi na te problemy dr hab. Joanna Mytnik zaproponowała alternatywne podejścia do oceniania, które skupiają się na rozwoju ucznia, a nie tylko na wynikach.
Wśród tych alternatyw wymieniła:
● Informację zwrotną – konkretne wskazówki dotyczące mocnych stron i obszarów do poprawy.
● Portfolia – zbieranie prac ucznia w celu śledzenia jego postępów.
● Samoocenę – zachęcanie uczniów do refleksji nad własną pracą.
● Ocenę opisową – stosowanie słownych opisów zamiast cyfr.
● Metody aktywnego uczenia – projekty, praca w grupach, eksperymenty.
Z prelekcji wynikały także kluczowe wnioski m.in:
● Konieczność reformy systemu oceniania – obecny system oceniania nie sprzyja rozwojowi uczniów i powinien zostać zastąpiony bardziej humanitarnym podejściem.
● Skupienie się na rozwoju ucznia – nauczyciele powinni wspierać uczniów w zdobywaniu wiedzy i umiejętności, a nie tylko oceniać ich wyniki.
● Ważność informacji zwrotnej – konstruktywna informacja zwrotna pozwala uczniom zrozumieć swoje mocne strony i słabe punkty oraz motywuje ich do dalszej pracy.
● Rola nauczyciela jako mentora – nauczyciel powinien być przewodnikiem i wsparciem dla ucznia w jego procesie uczenia się.
W wykładzie Katarzyny Wnęk-Joniec na temat Jak porozumieć się z rodzicem? Omówiono kluczowe elementy efektywnej komunikacji z rodzicami w kontekście pracy z dziećmi. Prelegentka podkreśliła, że istotnym aspektem każdej rozmowy jest empatia i zrozumienie perspektywy rodzica. Ważne jest, aby starać się wczuć w jego obawy, lęki i trudności, a także rozpoznać jego potrzeby. Budowanie relacji opartej na zaufaniu, wzajemnym szacunku i współpracy stanowi fundament skutecznej komunikacji. Z kolei jasna komunikacja to klucz do uniknięcia nieporozumień – należy unikać oceniania i oskarżania, a skupić się na wyrażaniu swoich obaw w sposób spokojny i konstruktywny. Aktywne słuchanie jest kolejnym istotnym elementem, który pozwala na pełne zrozumienie punktu widzenia rodzica. Dzielenie się swoimi spostrzeżeniami powinno być równoważone z uważnym słuchaniem drugiej strony. Prelegentka zaznaczyła, że współpraca z rodzicami opiera się na szukaniu wspólnych rozwiązań i ustalaniu konkretnych kroków, które prowadzą do rozwiązania problemu, mając na uwadze dobro dziecka. Cierpliwość i wyrozumiałość są również niezbędne, gdyż zmiana w podejściu rodzica wymaga czasu.. Prelegentka zwróciła uwagę na to, jak ważne jest zarządzanie własnymi emocjami przed rozmową: Jeżeli ja jestem zdenerwowana, jeżeli we mnie jest duże napięcie, nie znam tych dzieci, nie wiem, co będzie, to ja już wiem. Nie daję sobie minutę-dwie, najpierw gubię napięcie, a potem wracam. Tylko po takim „uspokojeniu się” rozmowa z rodzicem może przebiegać w sposób efektywny. Wnioski płynące z wykładu koncentrują się na tym, że budowanie pozytywnych relacji z rodzicami jest fundamentem skutecznej współpracy, a umiejętność efektywnej komunikacji wymaga zarówno świadomości własnych emocji, jak i umiejętności słuchania i wykazywania empatii. Zrozumienie, że rodzice mają swoje wyzwania i potrzeby, pozwala na lepszą współpracę, której celem jest dobro dziecka. Z praktycznego punktu widzenia wykład zawierał kilka wskazówek. Należy przygotować się do rozmowy, wyznaczyć jej cel, określić, jakie informacje chcemy przekazać oraz jakie reakcje mogą się pojawić. Ważne jest również stworzenie bezpiecznej atmosfery do rozmowy, aktywne słuchanie rodzica, wyrażanie empatii oraz ustalanie konkretnych kroków na zakończenie spotkania. Zaleceniem na zakończenie jest, aby nauczyciele, pedagodzy i wszyscy pracujący z dziećmi starali się
wczuć w sytuację rodziców i stosować podejście empatyczne, oparte na współpracy i wzajemnym szacunku.
Kolejny wykład to spotkanie z Alicją Ortynecką z Fundacji Wise Future University Podczas spotkania, pani Alicja Ortynecka, reprezentująca Fundację Wise Future University, opowiedziała o inicjatywach mających na celu promowanie psychoedukacji wśród młodzieży. Fundacja koncentruje się na poprawie zdrowia psychicznego młodzieży, szczególnie w kontekście szkół ponadpodstawowych, takich jak licea i technika. Celem działalności fundacji jest zapobieganie problemom natury psychicznej i emocjonalnej u nastolatków poprzez wdrażanie programów
psychoedukacyjnych. W swojej pracy fundacja stawia na szerzenie świadomości emocjonalnej i umiejętności radzenia sobie z trudnymi emocjami, w tym regulowanie emocji, rozwijanie pozytywnych postaw oraz naukę budowania relacji międzyludzkich.
Programy obejmują również tematy takie jak samoakceptacja, motywacja, nawyki zdrowotne, rozwiązywanie konfliktów, asertywność oraz projektowanie ścieżki zawodowej. Pani Alicja podkreśliła dramatyczny stan zdrowia psychicznego młodzieży, przywołując wyniki badań takich jak badanie EZOP 2, które pokazują wzrost zaburzeń afektywnych, depresji oraz prób samobójczych wśród nastolatków. Ponadto zaznaczyła, że liczba dzieci wymagających wsparcia psychologicznego znacząco wzrosła po pandemii COVID-19. Fundacja Wise Future University stara się wypełnić tę lukę, oferując roczne, bezpłatne programy psychoedukacyjne obejmujące młodzież, ich rodziców oraz nauczycieli. Program fundacji obejmuje warsztaty, spotkania z ekspertami, szkolenia dla nauczycieli oraz indywidualne konsultacje online z psychologami, psychiatrą, dietetykiem czy doradcą zawodowym. Fundacja wierzy, że takie podejście pomoże nie tylko w rozwiązywaniu bieżących problemów, ale także w zapobieganiu ich występowaniu w przyszłości. Obecnie program obejmuje 600 uczniów z trzech krakowskich szkół, jednak fundacja planuje rozszerzenie działań na większą liczbę szkół w całej Polsce. Program opiera się na darowiznach, a fundacja działa w pełni w ramach wolontariatu.
Następnie przyszedł czas na wystąpienie dwóch Pań: Magdy Krajewskiej i Beaty Gwizdały, które podzieliły się z uczestnikami konferencji swoimi doświadczeniami i pomysłami na temat skutecznego nauczania czytania ze zrozumieniem. Zdecydowały się podejść do tematu z nietypowej perspektywy, prezentując nie tylko metody, ale również przestrzenie edukacyjne, które wspierają ten proces. Zaczęły od podkreślenia znaczenia wspólnej pracy i wsparcia w edukacji. Beata zaznaczyła, jak ważne jest znalezienie edukacyjnych sojuszników, z którymi można dzielić się pomysłami i wyciągać wnioski. Z kolei Magda mówiła o roli edukacji włączającej i konieczności dostosowania przestrzeni szkolnych do różnych potrzeb uczniów, w tym tych z trudnościami w nauce. Kolejnym ważnym elementem, który poruszyły, było projektowanie przestrzeni edukacyjnych. Wspomniały o klasach integracyjnych, które powinny być przestronne i sprzyjające współpracy, gdzie uczniowie mają możliwość bliskiego kontaktu z kolegami i nauczycielami. Przypomniały, że małe zmiany, takie jak ustawienie stolików czy wprowadzenie elementów terapeutycznych, mogą znacząco poprawić komfort uczniów i wspierać proces uczenia się. Ważnym punktem było również pokazanie, jak szkoła nie musi wyglądać jak tradycyjna instytucja. Prelegentki opowiadały o różnych kreatywnych przestrzeniach w swoich szkołach, takich jak kąciki do odpoczynku, czy pomieszczenia zaprojektowane specjalnie dla dzieci z
edukacją włączającą. Zwróciły uwagę, że często wystarczy jedynie pomysłowość i chęć do działania, by stworzyć odpowiednią przestrzeń, która sprzyja nauce i poprawia koncentrację uczniów. Podkreśliły również, jak ważne jest wprowadzanie innowacji w metodach nauczania, takich jak praca z tekstem w sposób, który angażuje uczniów.
Zamiast tradycyjnych wykładów, zaczęły stosować metody bardziej interaktywne, zachęcając dzieci do dyskusji, pracy w grupach czy analizowania tekstu w kreatywny sposób.
Drugi dzień zaczął się od wykładu prof. dr hab. Mirosławy Nowak- Dziemianowicz, która pochyliła się nad tematem: Szkoła jako miejsce nadawania znaczeń. Wg prof. Nowak-Dziemianowicz konstruktywizm w klasie, stanowi krytyczną analizę współczesnego systemu edukacji. Pani profesor wskazała na istotny problem, jakim jest tendencja do ograniczania kreatywności i samodzielnego myślenia uczniów w ramach formalnego systemu nauczania. W wykładzie poruszono bardzo ważne edukacyjne wątki. Po pierwsze – szkoła jako miejsce kształtujące myślenie – zdaniem prelegentki szkoła ma kluczową rolę w kształtowaniu sposobu postrzegania świata przez uczniów, a słowa i konteksty, w których się znajdują, wpływają na ich percepcję rzeczywistości. To w szkolnej rzeczywistości uczniowie nabywają znaczenia, które później przekładają się na sposób postrzegania siebie i świata. Po drugie – nadmierny nacisk na wiedzę teoretyczną i egzaminy, Pani profesor poddała krytyce współczesny system edukacji, który koncentruje się na zdobywaniu teoretycznej wiedzy i osiąganiu wysokich wyników na egzaminach, często kosztem rozwoju osobistego uczniów. Taki system zniechęca do myślenia krytycznego, twórczego i samodzielnego działania. Po trzecie – rozwój osobisty uczniów, Prof. Nowak-Dziemianowicz podkreśla, że szkoła
powinna stanowić przestrzeń, w której uczniowie mają szansę na odkrywanie swoich pasji, rozwijanie talentów oraz kształtowanie indywidualnych zdolności. Zamiast skupić się na narzucaniu jednego sposobu myślenia, szkoła powinna wspierać uczniów w poszukiwaniach, eksperymentowaniu i rozwijaniu swojej kreatywności. Po czwarte – Pani profesor zauważyła, że społeczne oczekiwania dotyczące sukcesu zawodowego wywierają wpływ na kształtowanie celów edukacyjnych. Często, pod wpływem presji, edukacja staje się narzędziem do osiągania konkretnych,
zewnętrznych celów (np. wyników w nauce, przyszłej kariery), co ogranicza przestrzeń na indywidualny rozwój uczniów. Wykład był apelem e o zmianę podejścia do edukacji, zwracając uwagę na konieczność oderwania procesu nauczania od nadmiernej formalizacji, na rzecz tworzenia środowiska sprzyjającego kreatywności, indywidualnemu rozwojowi i rozkwitowi pasji. Zamiast systemu naciskającego na ścisłe ramy i wyniki, szkoła powinna stać się przestrzenią otwartą na różnorodne pomysły, w której uczniowie mają możliwość swobodnego myślenia, eksperymentowania i
twórczego działania.
Kolejnym prelegentem był dr Wojciech Glac, profesor Uniwersytetu Gdańskiego, który wygłosił wykład pt. „Ucz się ucz, a emocje to nauki klucz!”. W swoim wystąpieniu omówił, w jaki sposób emocje wpływają na proces uczenia się, zwracając szczególną uwagę na rolę migdałka mózgowego. Jest to struktura mózgu, która odgrywa kluczową rolę w nadawaniu emocjonalnego znaczenia wydarzeniom i sytuacjom. Emocje – zarówno pozytywne, jak i negatywne – kształtują naszą motywację, pamięć, koncentrację oraz ogólne doświadczenia związane z nauką, co ma ogromny wpływ na zdolności poznawcze i efektywność procesu edukacyjnego. Migdałek mózgowy odpowiedzialny jest za interpretowanie naszych doświadczeń emocjonalnych, które mogą zarówno wspomagać, jak i utrudniać zdolność do nauki. Silne emocje związane z materiałem edukacyjnym mogą ułatwiać zapamiętywanie informacji, podczas gdy negatywne przeżycia mogą je blokować. Emocje wpływają również na naszą motywację – pozytywne emocje, takie jak ekscytacja, ciekawość czy radość, mogą stymulować chęć do nauki, natomiast negatywne, takie jak strach czy lęk, mogą ograniczać naszą motywację i prowadzić do unikania wyzwań. Silne emocjonalne doświadczenia mają większe szanse na zapisanie się w pamięci długoterminowej. Kiedy informacje są połączone z emocjami, uczniowie mają większą szansę na ich zapamiętanie, co ma kluczowe znaczenie w procesie przyswajania wiedzy. Emocje wpływają również na zdolność koncentracji – kiedy jesteśmy emocjonalnie zaangażowani, nasza uwaga jest bardziej skierowana na zadanie, co sprzyja efektywnej nauce i pozwala ignorować rozpraszające bodźce. Reakcje emocjonalne są także zależne od kontekstu, w jakim zachodzi proces uczenia się. Pozytywne doświadczenia w danym środowisku edukacyjnym mogą zwiększyć zaangażowanie uczniów i ich motywację do nauki, podczas gdy negatywne skojarzenia mogą prowadzić do unikania nauki w danym kontekście. Oczekiwania dotyczące nauki i zadania mają także wpływ na naszą emocjonalną reakcję. Jeśli spodziewamy się przyjemności z nauki, nasze nastawienie będzie pozytywne, co sprzyja lepszym wynikom. Reakcje emocjonalne na oceny również mają istotny wpływ na przyszłą motywację ucznia. Negatywne doświadczenia związane z ocenami mogą prowadzić do unikania nauki, podczas gdy pozytywne oceny mogą stymulować dalszy rozwój i zainteresowanie przedmiotem. Wykład podkreślił kluczową rolę emocji w procesie edukacyjnym, wskazując na konieczność uwzględniania tych aspektów w pracy nauczycieli oraz w rozwoju programów nauczania. Zrozumienie, jak emocje wpływają na motywację, pamięć i koncentrację, może pomóc w tworzeniu bardziej angażujących, skutecznych i wspierających
środowisk edukacyjnych. Wykład Katarzyny Czekierdy-Pieciuk poruszał kwestie wspomagania odporności psychicznej dzieci i młodzieży w szkole. Pani Katarzyna podkreśliła, jak
ważne jest dobrostan emocjonalny uczniów, który może być kształtowany przez różne czynniki, takie jak dynamika rodzinna, relacje rówieśnicze oraz osobiste doświadczenia. Dobrostan emocjonalny stanowi fundament dla ogólnego rozwoju dziecka, ponieważ wpływa na jego zdolność radzenia sobie z wyzwaniami i rozwiązywaniem problemów. W wykładzie podkreślono również rolę nauczycieli, którzy pełnią kluczową funkcję w identyfikowaniu uczniów, którzy mogą mieć trudności emocjonalne. Ważne jest, aby nauczyciele potrafili dostrzegać wczesne oznaki
problemów emocjonalnych i podejmować odpowiednie kroki, takie jak indywidualne rozmowy z uczniami, organizowanie zajęć grupowych czy współpraca z psychologami szkolnymi. Nauczyciele mogą w ten sposób zapewnić uczniom wsparcie zarówno na poziomie emocjonalnym, jak i praktycznym. Wykładowca omawiała także strategie pomagające dzieciom budować odporność emocjonalną. Kluczowym elementem jest kształtowanie pozytywnego obrazu siebie, co zwiększa poczucie własnej wartości i pewności siebie. Ponadto, zapewnianie dzieciom możliwości nawiązywania zdrowych relacji społecznych wspiera ich rozwój emocjonalny i pomaga lepiej radzić sobie w trudnych sytuacjach. Prezentowane były także oznaki, które mogą wskazywać na
zaburzenia emocjonalne u dzieci, takie jak zmiany w zachowaniu, nastroju oraz w wynikach szkolnych. Wczesne wykrycie tych problemów jest kluczowe, ponieważ pozwala na szybszą interwencję, co może zapobiec pogłębianiu się trudności emocjonalnych. Na koniec Pani Czekierdy-Pieciuk podkreśliła znaczenie współpracy między nauczycielami, rodzicami oraz innymi profesjonalistami, takimi jak psycholodzy czy pedagodzy. Stworzenie kompleksowego systemu wsparcia, w którym zaangażowani będą wszyscy, którzy mają wpływ na rozwój dziecka, jest niezbędne do skutecznego wspierania dobrostanu emocjonalnego uczniów. Dzięki takiemu podejściu dzieci mogą lepiej radzić sobie z emocjonalnymi trudnościami i rozwijać
odporność psychiczną.
Konferencja była niezwykle inspirująca i skłaniała do refleksji nad zmianami w edukacji. Każdy z nas może wprowadzić chociaż jedną taką zmianę, co stanie się małym krokiem w kierunku większych, systemowych przemian.