W odniesieniu do szkoły, pojęcie sukcesu, sukcesu edukacyjnego jest dość złożone. To, że uczeń w danej szkole uzyskuje wysokie wyniki, wcale nie musi oznaczać, że w innej szkole też jego osiągnięcia będą na wysokim poziomie. Dla jednego ucznia sukcesem będzie ocena dostateczna, a dla innego taka ocena to porażka. Przyjęte jest (w wielu systemach edukacji na świecie), że to wyniki zewnętrzne uzyskiwane przez uczniów są miarą ich sukcesów i są one także miarą sukcesu nauczyciela, a co za tym idzie i miarą sukcesu szkoły. Bo szkoły są przez taki właśnie pryzmat oceniane czy porównywane. Warto jednak zdawać sobie sprawę z tego, jak wiele jest czynników zewnętrznych, niezależnych od szkoły, niezależnych od nauczyciela, niezależnych od samego ucznia, które wpływają na wyniki egzaminów zewnętrznych, na sukces edukacyjny. Nie chodzi tutaj o umniejszanie roli szkoły w tym zakresie, ale na zrozumienie złożoności procesu edukacyjnego. Wincenty Okoń definiuje osiągnięcia szkolne jako„wynik procesu dydaktyczno-wychowawczego, który uczniowie zawdzięczają szkole, a więc stopień opanowania przez uczniów wiedzy i sprawności, rozwinięcia zdolności, zainteresowań i motywacji, ukształtowania przekonań i postaw; do osiągnięć szkolnych zalicza się również takie formalne efekty pracy szkolnej, jak zdanie egzaminu, ukończenie klasy, szkoły czy zdobycie zawodu”.[1]
Może więc należałoby uznać, że sukces edukacyjny ucznia jest efektem działań podejmowanych przez ucznia oraz przez nauczyciela, zmierzających do osiągnięcia wspólnie określonych celów? A ponieważ sukces jest sprawą bardzo indywidualną, warto wziąć pod uwagę także te niemierzalne efekty tj. poczucie sprawczości, zadowolenia z wykonania zadań, przyjemności, poczucia wartości. Jeśli każda z wymienionych stron procesu edukacyjnego osiągnie stan zadowolenia i poczucia dobrze wykonanego zadania, to możemy powiedzieć o sukcesie edukacyjnym w szkole.
William Glasser w swojej publikacji „Każdy uczeń może osiągnąć sukces”[2]wymienia czynniki, które składają się na sukces szkolny. Przywołuje wpływ środowiska, w którym uczeń się znajduje, a to; rodziców, rodziny, grupy rówieśniczej, nauczycieli, pracowników szkoły oraz instytucji wspierających wychowanie.
Zadaniami rodziny w osiąganiu sukcesu szkolnego ucznia, są według niego dobre relacje między domownikami, stabilna sytuacja materialna rodziny, warunki sprzyjające uczeniu się, zainteresowanie rozwojem dziecka, wspieranie w podejmowanych działaniach, współpraca ze szkołą, konsekwencja w wychowaniu.
Glasser wymienia zadania szkoły, na plan pierwszy wysuwając zapewnienie poczucia bezpieczeństwa, przyjazną atmosferę, podmiotowe traktowanie uczniów, pozytywne relacje, wykwalifikowanych nauczycieli, dobór odpowiednich metod i form pracy.
Christina Buchner (pedagog pracująca z najmłodszymi uczniami) przedstawiła wskaźniki osiągnięcia sukcesu wskazując, iż dziecko odnosi sukces w szkole jeśli ma poczucie, że robi postępy w nauce, czerpie radość z tych postępów, jest gotowe włożyć w nie wysiłek, jest w stanie wytrwale pracować nad wytyczonym zadaniem, osiąga rezultaty odpowiednie do swoich uzdolnień, jest w stanie tak zorganizować sobie naukę aby poradzić sobie ze swoimi obowiązkami, postrzega naukę jako coś sensownego, to czego nauczy się w szkole wykorzystuje także poza nią. Można powiedzieć, że osiągnięcie sukcesu związane jest z satysfakcjonującym zwieńczeniem pewnego wysiłku.Sukces jest satysfakcjonującym zakończeniemwysiłku, a satysfakcja ta płynie z osiągnięć, które są pełnym odzwierciedleniem posiadanych możliwości.[3]
Tak więc szkoła, w której prowadzona jest szeroko rozumiana działalność dydaktyczno-wychowawcza, powinna budować środowisko, w sposób ciągły monitorujące postępy edukacyjne uczniów zgodnie z ich możliwościami i potrzebami. To ważne dla nich
w kontekście kolejnych etapów edukacyjnych, pracy zawodowej, realizacji własnych celów
i planów.
Szkoła ma do wykonania następujące zadania: dostrzeganie potrzeb wszystkich uczniów, realizowanie idei indywidualizacji procesu kształcenia, zapewnienie realizacji zdolności
i talentów uczniów, adekwatne motywowanie do nauki, zapewnianie trafnej i profesjonalnej diagnozy zdolności i uzdolnień uczniów, rozwijanie kompetencji nauczycieli do pracy
z uczniami o specyficznych potrzebach edukacyjnych, twórczych, emocjonalnych lub społecznych.[4]
My, jako nauczyciele, musimy w swojej pracy dydaktyczno-wychowawczej pamiętać o podmiotowym traktowaniu ucznia, rozumiejąc tę podmiotowość jako wspieranie dziecka
w dążeniu do samodzielnego myślenia, odpowiedzialnego i konsekwentnego działania, akceptowania i wyzwalania możliwości każdego ucznia. Budujmy odpowiednią atmosferę, atmosferę sprzyjającą uczeniu się. Uczniowie chętniej przychodzą do szkoły, w której mają szansę odnieść sukces edukacyjny. Wykorzystujmy różnorodne metody i formy pracy
z uczniami, aby podtrzymać ich aktywność, motywację do nauki i zaangażowanie. Zwracajmy uwagę – szczególnie teraz w okresie pandemii – na budowanie odpowiednich relacji z uczniami, tak, aby czuli się zaopiekowani i wspierani w swoich działaniach. Okazując wsparcie i wierząc w możliwości swoich uczniów pokazujemy, że mają szansę odnieść sukces.
Wielu sukcesów dla Państwa w tym nowym roku szkolnym.
mgr Lidia Okrzesa – doradca metodyczny matematyki
[1] W. Okoń, Nowy słownik pedagogiczny, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2007, s. 292
[2] W. Glasser, Każdy uczeń może osiągnąć sukces, Pracownia Alternatywnego Wychowania, Łódź 2005
[3] C. Buchner, Sukces w szkole jest możliwy, Jedność, Kielce 2004, s. 13 i nast.
[4] E. Byrda, Edukacyjne wspieranie rozwoju uczniów zdolnych Studium społeczno-pedagogiczne, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa 2012, s. 168