Współczesna edukacja zawodowa stoi u progu zasadniczych przemian. Z jednej strony mamy dynamiczny rozwój technologii, cyfryzację i zmieniające się potrzeby rynku pracy. Z drugiej – rosnące oczekiwania wobec szkoły jako miejsca, które nie tylko przygotowuje do zawodu, ale też wspiera młodego człowieka w rozwoju społecznym, emocjonalnym i obywatelskim.
Podczas panelu dyskusyjnego „Od umiejętności do sprawczości – jak skutecznie rozwijać kompetencje zawodowe i społeczne uczniów?”, który odbył się 19 września 2025 r. w ramach seminarium „Innowacje w kształceniu branżowym – dobre praktyki, narzędzia i wsparcie” w Zespole Szkół Technicznych w Mielcu, rozmawialiśmy o tym, jak edukacja zawodowa może odpowiadać na te wyzwania.
Dyskusja pokazała, jak bardzo młodzi ludzie potrzebują dziś nie tylko wiedzy i kwalifikacji, ale też sensu, relacji i przestrzeni do bycia sobą. Dlatego wierzę w edukację, która łączy – nie dzieli. Która daje zawód, ale też głos.
Kompetencje społeczne i zawodowe – integracja, nie alternatywa
Pierwszy blok panelu poświęciliśmy pytaniu, które przez lata było marginalizowane: czy da się skutecznie łączyć kompetencje społeczne z zawodowymi?
Raport OECD Trends Shaping Education 2025 pokazuje jasno: przyszłość edukacji leży właśnie w ich integracji. Pracodawcy nie pytają już tylko o kwalifikacje. Pytają o postawę, zdolność pracy w zespole, umiejętność rozwiązywania problemów i komunikowania się w zróżnicowanym środowisku.
Jak powiedział Plutarch: „Umysł nie jest naczyniem, które należy napełnić, lecz ogniem, który trzeba rozniecić.”
Właśnie o tym rozmawialiśmy – o rozbudzaniu ciekawości, o tworzeniu przestrzeni, w której uczeń może odkrywać swój potencjał. Paneliści dzielili się przykładami lokalnych inicjatyw, projektów edukacyjnych, doświadczeń uczniów i absolwentów, które pokazują, że kompetencje społeczne nie rozwijają się w izolacji. One rodzą się w działaniu, w relacji, w praktyce.
Sprawczość i motywacja – od relacji do zmiany systemowej
Drugi blok dotyczył sprawczości i motywacji uczniów – dwóch pojęć, które coraz częściej pojawiają się w strategiach edukacyjnych, ale wciąż zbyt rzadko w codziennych rozmowach w pokoju nauczycielskim.
OECD w raporcie Future of Education and Skills 2030 pisze: „Uczniowie gotowi na przyszłość muszą wykazywać się sprawczością – zarówno w swojej edukacji, jak i w całym życiu.”
Sprawczość to nie tylko kompetencja. To postawa. To poczucie wpływu na własne decyzje, na środowisko, na relacje. W edukacji zawodowej rodzi się ona w projektach, praktykach, programach międzynarodowych, ale przede wszystkim – w relacjach.
Motywacja nie wynika z ocen czy presji. Wynika z poczucia sensu, z możliwości wyboru, z tego, że ktoś zapyta: „Co Cię interesuje?” albo „Jak chcesz to zrobić?”
Paneliści podkreślali, że szkoła kształcąca zawodowo powinna być miejscem, które nie tylko przekazuje wiedzę, ale też wspiera ucznia w odkrywaniu siebie – swoich mocnych stron, celów, kierunków rozwoju.
Praktyki, doradztwo i edukacja przyszłości – Erasmus+, upskilling, reskilling
W trzecim bloku rozmawialiśmy o tym, co dzieje się na styku szkoły i świata pracy. Praktyki zawodowe, doradztwo, mobilność edukacyjna – to nie dodatki, lecz kluczowe elementy przygotowania uczniów do życia w zmieniającej się rzeczywistości.
Program Erasmus+ pokazuje, że edukacja zawodowa może być międzynarodowa i międzykulturowa. Uczniowie wracają z takich doświadczeń z większą pewnością siebie, gotowi do pracy w zróżnicowanych zespołach.
Współczesna edukacja musi też odpowiadać na potrzebę ciągłego uczenia się – upskillingu i reskillingu.
- Upskilling to podnoszenie kwalifikacji w ramach już wykonywanego zawodu — czyli rozwijanie się w tym, co już robimy.
- Reskilling to przekwalifikowanie — nauka nowych kompetencji, które pozwalają zmienić zawód lub branżę.
Oba te procesy mają wspólny mianownik: uczymy się przez całe życie. Lifelong learning to już nie teoria, ale codzienność.
Szkoła zawodowa powinna być miejscem, które nie tylko przygotowuje do pierwszej pracy, ale też uczy elastyczności, refleksji i gotowości do zmiany. W świecie, który nieustannie się zmienia, zdolność do adaptacji i ciągłego uczenia się staje się jedną z najważniejszych kompetencji.
Edukacja, która wspiera człowieka
Na zakończenie panelu zapytałam naszych gości o jedną kompetencję społeczną, która ich zdaniem naprawdę zmienia ucznia. Odpowiedzi były różnorodne – od empatii, przez odpowiedzialność, po umiejętność słuchania i współpracy. Ale wspólnym mianownikiem była wiara, że edukacja zawodowa może być przestrzenią rozwoju człowieka, nie tylko pracownika.
Zakończyłam panel z wdzięcznością – za rozmowę pełną konkretów, refleksji i dobrej energii. Pokazaliśmy, że sprawczość nie jest teorią, a kompetencje społeczne nie są dodatkiem. To fundamenty, na których budujemy szkołę przyszłości.
Bibliografia
- Ministerstwo Edukacji Narodowej. (2025). Podstawowe kierunki realizacji polityki oświatowej państwa w roku szkolnym 2025/2026.
- (2025). Kompas Jutra – Nowa szkoła dla nowego pokolenia. MEN.
- Komisja Europejska. (2024). Union of Skills – Strategia rozwoju kompetencji w UE.
- OECD. (2023). Skills Outlook 2023: Skills for a Resilient Future. OECD Publishing.
- OECD. (2022). Trends Shaping Education 2025. OECD Publishing.
- OECD. (2021). The Future of Education and Skills 2030. OECD Publishing.
- Ministerstwo Edukacji i Nauki. (2022). Zintegrowana Strategia Umiejętności 2030. Warszawa: MEiN.
