Jednym z podstawowych czynników stymulujących rozwój jednostki jest aktywność fizyczna. Nieprzecenione są jej walory zdrowotno-profilaktyczne dla osób w każdym wieku.
Na przestrzeni ostatnich lat z zatrwożeniem obserwujemy stale pogarszający się stan zdrowia młodego pokolenia. Duża grupa dzieci i młodzieży dotkniętych jest:
- wadami postawy,
- otyłością,
- chorobami układu krążenia i oddechowego,
Znacząco pogarsza się sprawność fizyczna i odporność organizmu młodego człowieka. Począwszy od szkoły podstawowej często spotykamy się z bierną postawą uczniów wobec lekcji wychowania fizycznego przy pełnej aprobacie ze strony rodziców. Wyrazem tego są m. in. liczne zwolnienia z zajęć ruchowych.
Postawy młodego człowieka wobec kultury fizycznej kształtują się w przede wszystkim w czasie zajęć wychowania fizycznego. Rolą nauczyciela jest inspirowanie i motywowanie ucznia do aktywności ruchowej. Decydująca jest umiejętność zastosowania szerokiego wachlarza środków, które rozbudzają zainteresowanie uczniów problematyką kultury fizycznej i zachęcają
do uczestnictwa w niej. Obok pogłębiania sprawności ruchowej celem lekcji wychowania fizycznego jest przede wszystkim uświadomienie młodemu człowiekowi potrzeby stałej aktywności fizycznej, również w czasie wolnym.
Szkoła i nauczyciel powinni śledzić uważnie zmieniające się potrzeby młodego pokolenia oraz podążać za aktualnymi tendencjami i trendami. Zadaniem nauczyciela wychowania fizycznego jest samodzielne pogłębianie wiedzy z tego zakresu,
a następnie przekazanie jej w sposób przystępny uczniom.
Kluczowe dla zaktywizowania uczniów do zajęć są m.in.: intensyfikacja, humanizacja, intelektualizacja, indywidualizacja oraz prospekcja. Nauczyciel powinien propagować wśród uczniów nawyki higieniczno-zdrowotne potrzebne im w dorosłym życiu oraz podkreślać korzyści jakie przynosi dla zdrowia regularna aktywność.
Kluczem do zaangażowania uczniów w czasie zajęć wychowania fizycznego są:
- stałe podnoszenie atrakcyjności zajęć wychowania fizycznego
- układanie ćwiczeń z uwzględnieniem stopnia trudności, możliwości oraz zainteresowań uczniów
- unikanie schematów
- zróżnicowane formy i metody pracy
- stosowanie różnorodnych przyrządów, przyborów sportowych i aplikacji sportowych
- angażowanie uczniów w samodzielne przeprowadzanie przez nich fragmentów lekcji
- motywowanie do różnorodnych form aktywności ruchowej poza lekcjami wychowania fizycznego
- organizowanie wycieczek, wyjazdów na mecze zespołów drużynowych
- organizowanie spotkań ze znanymi sportowcami i działaczami sportowymi
- właściwa, etyczna postawa nauczyciela na lekcji
W wychowaniu fizycznym istotne jest kształtowanie poczucia własnej wartości i wiary we własne siły. Młodzież uzdolniona ruchowo ma szansę na osiągnięcie sukcesu w klubach sportowych. Jednak również uczniowie mniej sprawni fizycznie mogą wyróżnić się na lekcji wychowania fizycznego, pod warunkiem, że dostaną taką możliwość. Rolą nauczyciela jest organizacja lekcji w sposób umożliwiający wszystkim uczniom poczucie smaku zwycięstwa, co w efekcie rozbudza w nich chęć uczestnictwa w zajęciach.
Ankiety wypełniane przez uczniów wskazują jednoznacznie, że nauczyciele wychowania fizycznego cechują się najlepszym kontaktem z uczniami spośród wszystkich grup nauczycieli. Indywidualna postawa nauczyciela i sposób prowadzenia lekcji decyduje o jej atrakcyjności. W wychowaniu oraz nauczaniu uwidacznia się mechanizm wpływu osobistego, dzięki któremu nauczyciel może zarówno budować, jak i tracić swój autorytet. Uczniowie są świetnymi obserwatorami i z łatwością potrafią zauważyć dysonans pomiędzy stawianymi im wymaganiami a stanem rzeczywistym. Nienaganna etyczna postawa, życzliwy stosunek do uczniów, uczciwość, sprawiedliwość oraz wysoka kultura osobista to pożądane cechy nauczyciela.
Nauczyciel posiada szerokie możliwości motywowania uczniów do działania. Czynności motywujące powiązane są ściśle
z procesami uczuciowymi. Rolą nauczyciela jest wzbudzenie zainteresowania ćwiczeniem poprzez wskazanie jego przydatności oraz wywołanie u ucznia potrzeby podjęcia aktywności. Istotne jest podkreślenie roli ćwiczenia, jego wpływu na kształtowanie określonych partii mięśni czy rozwój cech motorycznych, wspomagających prawidłowy rozwój młodego organizmu.
Dla zwiększenia aktywności uczniów na zajęciach, każda lekcja powinna być poprzedzona omówieniem jej celu i odpowiednim doborem ćwiczeń. Bardzo dobrym sposobem zaktywizowania uczniów jest uwzględnienie ich propozycji ćwiczeń. Istotne jest, aby pozwolić uczniom wykonywać zadania możliwie samodzielnie, co wspiera rozwój ich samokontroli i samooceny własnego działania. Każdorazowo uwzględnić należy jednak zasady bezpieczeństwa. Wskazane jest stosowanie dodatkowych bodźców motywujących (pochwał, uwag, nakazów itp.) oraz ocenianie wysiłku ucznia i porównanie go na tle innych.
Zachętą do pokonywania trudności jest również pomoc przy wykonaniu ćwiczenia albo dodatkowe wyjaśnienie.
W pracy nauczyciela istotny jest dialog z uczniami oraz zachęcanie uczniów do wyrażania własnego zdania i oczekiwań. Konstruktywna krytyka uczniów niejednokrotnie staje się impulsem do pozytywnych zmian w prowadzeniu zajęć wychowania fizycznego.
Ankiety wskazują, że dziewczęta często wyrażają niechęć do wspólnych zajęć z chłopcami, preferując ćwiczenia przy użyciu nowoczesnych form ruchu oraz muzyki. Dziewczęta chętnie dzielą się własnymi pomysłami, improwizują, tworzą mini układy taneczne czy gimnastyczne. Rolą nauczyciela jest uwzględnianie różnic płciowych i zachęcanie do tego typu aktywności.
Ocena jest czynnikiem silnie oddziałującym na uczniów, zarówno mobilizująco, jak i demobilizująco. Również praca nauczyciela jest obserwowana i recenzowana na każdej lekcji, uczniowie należą do zaś do najbardziej obiektywnych recenzentów. Pamiętajmy, że pozytywny rezultat współpracy między nauczycielem i uczniem uwarunkowany jest uprzednim przedstawieniem jasnych oczekiwań.
Wszystkie powyższe wskazówki służą nie tylko pogłębianiu zainteresowania uczniów zajęciami wychowania fizycznego.
Są również podstawą budowania postawy ucznia świadomego pozytywnego wpływu aktywności fizycznej na sprawność
i zdrowie człowieka.
Nie bójmy się być autorytetem i doradcą dla młodego człowieka. Ma to głębokie podłoże, z którego skorzystają młode pokolenia.
Paweł Płoskonka – doradca metodyczny PCE Brzesko